Britse onderzoekers hebben rode bloedcellen gemaakt die vijf specifieke bloedgroepen missen*. Dit verkleint de kans op afweerreacties en verbetert het succes van bloedtransfusies.
De bekendste bloedgroepsystemen zijn A, B of nul (O) en resusfactor plus en min.

Deze hebben respectievelijk 3 en 2 verschillende bloedgroepantigenen**. Deze twee systemen zijn belangrijk omdat ze snel een sterke afweerreactie oproepen als een patiënt een bloedtransfusie zou krijgen met een verkeerde bloedgroep. Bloedgroep O past ook bij A en B en is daarom veel gevraagd. Er zijn echter nog zeker 30 andere bloedgroepsystemen met meer dan 300 bloedgroepantigenen. De kans op een afweerreactie is bij deze bloedgroepen gelukkig veel kleiner, maar bij patiënten met chronische anemie die vaak een bloedtransfusie nodig hebben kunnen ook die uiteindelijk problemen geven.

CRISPR/Cas9
Met CRISPR/Cas9 wordt een nieuwe methode aangeduid waarmee kleine stukjes van het DNA in cellen veranderd/verwijderd kunnen worden. Met deze methode hebben onderzoekers van de Universiteit van Bristol en de Britse organisatie voor bloedtransfusie onder leiding van
Dr Ashley Toye de stukjes DNA die verantwoordelijk zijn voor de antigenen die bij vijf bloedgroepsystemen horen verwijderd en zo in een algemeen toepasbare nul-bloedgroepen veranderd. Zij deden dat in een recent ontwikkelde cellijn, waarmee kweekbloed gemaakt kan worden.

Cellijn
De cellijn bestaat uit een verzameling identieke zogenaamde voorlopercellen die normaal alleen in beenmerg voorkomen, en die eindeloos vermenigvuldigd kunnen worden in een kweekfaciliteit in een laboratorium. Door de kweekomstandigheden te veranderen rijpen de cellen uit tot rode bloedcellen die gebruikt kunnen worden voor een bloedtransfusie. Dat noemen we dan kweekbloed.

Kweekbloed
Kweekbloed met geen of weinig bloedgroepenantigenen zou het succes van bloedtransfusies nog sterk kunnen verbeteren. Maar voordat het zover is moet er eerst meer onderzoek gedaan worden naar de veiligheid en effectiviteit van kweekbloed, en er moet een veel goedkoper productieproces voor kweekbloed worden uitgevonden. Dit eerste resultaat is echter een ´proof-of-principle´ (een bewijs dat de methode werkt) waarop het onderzoek verder kan bouwen. De mogelijkheid om passend bloed te maken is vooral van belang voor patiënten waarvoor met moeite een geschikte donor te vinden is.


* Sanquin adviseert om patiënten met chronische anemie, en vrouwelijke patiënten die nog zwanger kunnen worden, altijd bloed te geven dat op de vijf belangrijkste bloedgroepsystemen gecheckt is op geschiktheid voor die patiënten. Bij een incidentele transfusie wordt alleen AB0 en RhD overeenkomst getest.

** Antigenen (afgeleid van de Engelse afkorting antigen voor antibody generator) zijn lichaamsvreemde stoffen, die een afweerreactie kunnen opwekken. Het zijn de eiwitten en suikers aan de buitenkant van virussen en bacteriën, maar ook een (klein stukje van een) ‘vreemd’ eiwit aan de buitenkant van een donorbloedcel kan een antigeen zijn. Die afweerreactie betekent de productie van antilichamen, eiwitten die zich binden aan de antigenen waarna bepaalde afweercellen de bacterie of het virus onschadelijk maken of de bloeddonorcel afbreken. Het systeem van antigenen, antilichamen (vaak antistoffen genoemd) en opruimcellen is een belangrijke onderdeel van ons afweersysteem.

Dr. M (Marieke) von Lindern
Senior onderzoeker, afdeling Hematopoiese (bloedcel vorming), Sanquin, Amsterdam, en Landsteiner laboratorium AMC/UvA, Amsterdam