Trial gentherapie voor transfusieafhankelijke PKD-patiënten

In 2017 vond het PKD Patient Forum in het Londense Hammersmith Hospital plaats. Daar werd aangekondigd dat de trial voor gentherapie aan het einde van het jaar open zou gaan plaatsvinden in Spanje. Inmiddels is bekend geworden dat dat pas in 2019 gaat gebeuren

Gentherapie is een medische behandeling waarbij in menselijke cellen een ziekmakende stukje DNA vervangen wordt door een gezonde code. DNA bevat een hele lange code waarin de ‘recepten’ staan voor het maken van eiwitten. Slechts één foutje in die code kan een slecht werkend enzym opleveren, zoals pyruvaatkinase in de rode bloedcellen waardoor de cellen veel te kort leven.
Die gentherapie gebeurt met behulp van een virus dat de cel kan binnendringen. Zo’n virus moet zelf natuurlijk geen ziekte veroorzaken. Met deze therapie kun je mensen met een erfelijke ziekte in principe genezen!

Bij een bloedziekten als PKD kan deze gentherapie buiten het lichaam (ex vivo) in het laboratorium plaatsvinden, wat de kans op slagen vergroot. In het laboratorium kun je namelijk de omstandigheden beter controleren en kun je de ‘gerepareerde’ stamcellen ook eerst vermenigvuldigen, zodat je veel meer gezonde stamcellen kunt terugbrengen in het lichaam.

De eerste trial voor PKD-patiënten betreft twee volwassenen. Als die trial succesvol verloopt, is het de bedoeling deze techniek ook op kinderen toe te passen.
Het initiatief voor deze vorm van behandeling van transfusieafhankelijke PKD-patiënten komt van dr. Segovia van CIEMAT-CIBER (een onderzoeksinstituut gelieerd aan het Spaanse ministerie van Economische Zaken). ENERCA en Rocket Pharma (een Amerikaans farmaceutisch bedrijf) helpen bij de financiering en de uitvoering. Het plan is om de eerste patiënt aan het einde van dit jaar te behandelen. De behandelingen van de volwassenen zullen in Madrid plaatsvinden en, als die goed verlopen, zullen de eerste twee kinderen in Barcelona worden behandeld.

Tijdens het Forum was nog niet bekend hoe de behandeling er precies uit zou gaan zien. Zo was het nog onbekend of en zo ja welke voorbehandeling (chemotherapie en/of bestraling) gebruikt zou gaan worden. Het minimale verblijf in het ziekenhuis wordt geschat op vier weken.
De criteria waaraan de patiënt moet voldoen waren al wel bekend. Hieronder volgen ze puntsgewijs:

• de PKD-diagnose is gesteld door middel van genetisch onderzoek
• er is geen broer of zus die stamceldonor kan zijn
• na miltverwijdering bestaat er nog steeds een ernstige transfusieafhankelijkheid (drie transfusies of meer per jaar)
• het ijzergehalte in organen en bloed mag niet te hoog zijn
• er bestaat gedetailleerde medische documentatie van ten minste de afgelopen twee jaar
• de patiënt heeft een adequate hart-, nier-, lever- en longfunctie
• de patiënt weet van de (risico’s van de) behandeling (‘informed consent’) (voor kinderen moeten de ouders die toestemming verlenen)

Deze eisen zijn zo streng omdat gentherapie een heel ingrijpende behandeling is en daarom alleen toegepast wordt als er geen andere vorm van behandeling meer openstaat, zoals een miltverwijdering of een transplantatie van stamcellen van een zus of broer.